Ο πρωτάρης, η «φράου» και οι αναμνήσεις της

Όταν, στις αρχές του 2010, η Ελλάδα κατέρρευσε χρεοκοπημένη, η Γερμανία βρέθηκε μπροστά σε μια κρίση που δεν είχε ξαναζήσει. Η αντιμετώπιση αυτής της πρωτόγνωρης κατάστασης ήταν η δυσκολότερη άσκηση που είχε αντιμετωπίσει μεταπολεμικά η ηγέτιδα χώρα της Ευρώπης, αλλά και η τότε καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ.

Γι’ αυτό άλλωστε τα απομνημονεύματά της, που μόλις κυκλοφόρησαν σε πάρα πολλές χώρες ταυτόχρονα με τον τίτλο «Ελευθερία», έχουν ένα πλήθος λεπτομερειών για τις επαφές της με τους τρεις «μνημονιακούς» πρωθυπουργούς: τον Γιώργο Παπανδρέου, τον Αντώνη Σαμαρά και τον Αλέξη Τσίπρα.

Το «Ποντίκι», με αφορμή τις πολύ ενδιαφέρουσες αναφορές της πρώην καγκελαρίου, θυμήθηκε ένα χιουμοριστικό πρωτοσέλιδό του με ημερομηνία 5 Φεβρουαρίου 2015 – θα το βρείτε στη σελίδα 2 του σημερινού φύλλου – και το αναπαράγει επικαιροποιημένο στο σημερινό του πρωτοσέλιδο. Πρόκειται για μια ευφάνταστη προαναγγελία της πρώτης συνάντησης του τότε «πρωτάρη» πρωθυπουργού Τσίπρα με τη «φράου» καγκελάριο Μέρκελ, από την οποία πολλά έμελλε να κριθούν.

Ας δούμε λοιπόν επί τη ευκαιρία πώς η άτεγκτη «φράου» περιγράφει τη συνεργασία της με τον τότε «πρωτάρη», αλλά και τις εντυπώσεις της από τους δύο προκατόχους του.

Οι δύο πρώην

Για τον Παπανδρέου οι αναφορές της μαρτυρούν τον απόλυτο εκνευρισμό της, καθώς της φαινόταν ότι δεν ήταν καν προετοιμασμένος για μια τόσο σοβαρή διαπραγμάτευση για το μέλλον. Ιδού το χαρακτηριστικό απόσπασμα:

«“Πότε θα παρουσιάσεις στην Επιτροπή τα σχέδιά σου για την εξοικονόμηση των τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ;” ρώτησα τον Παπανδρέου. “Αυτό προέχει αυτή τη στιγμή, προκειμένου να περάσεις στις χρηματαγορές το μήνυμα ότι μπορούν να σας εμπιστευτούν ξανά”. Ο Παπανδρέου απάντησε ότι χρειάζεται χρόνο. Δεν πίστευα στ’ αυτιά μου. Εν μέσω αυτής της ασφυκτικής πίεσης να γίνει κάτι για την κατάσταση, ο ίδιος συμπεριφερόταν σαν να έχει όλο τον χρόνο του κόσμου μπροστά του».

Είναι επίσης γνωστό ότι ούτε η σχέση της με τον Σαμαρά ήταν καλή. Οι Γερμανοί και η τρόικα θεωρούσαν πως η κυβέρνησή του έκανε τα πάντα για να καθυστερήσει την εφαρμογή του μνημονίου. Η Μέρκελ γράφει: «Η νίκη του (σ.σ.: Τσίπρα) οφείλεται στην οργή πολλών Ελλήνων πολιτών για τα προγράμματα διάσωσης του ευρώ. (…) Ο προκάτοχός του Αντώνης Σαμαράς είχε αποτύχει να εφαρμόσει πλήρως τις μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης».

Η πρώτη επίσκεψη

Ο Τσίπρας ωστόσο ήταν ένα άλλο κεφάλαιο: «Αδημονούσα, ομολογώ, να δω τι είδους προσωπικότητα θα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω καλύτερα. Ήταν είκοσι χρόνια νεότερός μου. Έως τότε είχαμε μιλήσει δύο φορές στο τηλέφωνο με διερμηνείς και είχαμε δύο σύντομες συναντήσεις σε συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Μου είχε κάνει καλή εντύπωση τότε, περισσότερα δεν μπορούσα να πω. Ήξερα από τις πρώτες μας συναντήσεις ότι μιλούσε καλά αγγλικά»!

Ύστερα από την αρχική της έκπληξη για το ότι «η άφιξή του καθυστέρησε διότι θεώρησε απαραίτητο να κατέβει από το αυτοκίνητο μπροστά από την καγκελαρία και να χαιρετήσει ο ίδιος προσωπικά τους διαδηλωτές του κόμματος Ντι Λίνκε», η Μέρκελ γράφει τι έγινε στην πρώτη τους συνομιλία:

«Τόνισα τη σταθερή βούλησή μου για την παραμονή της Ελλάδας εντός της ευρωζώνης. (…) Παρ’ όλα αυτά, επισήμανα στον Τσίπρα ότι υπήρχαν όροι που συνδέονταν με την παραμονή της χώρας του στην ευρωζώνη».

Ο τετραγωνισμός του κύκλου

Σε άλλο σημείο αναφέρει: «Η εντύπωση που αποκόμισα ήταν πως ο Αλέξης Τσίπρας ήταν πέρα για πέρα ανοιχτός στη συνεργασία και ήθελε να ψηλαφίσει σιγά – σιγά τον δρόμο του σε ένα άγνωστο για κείνον έδαφος. Η προσέγγιση αυτή μου φάνηκε πολύ οικεία και συμπαθητική. Στη συζήτηση με τους συνεργάτες μας και ύστερα, στη διάρκεια του δείπνου, προσπαθήσαμε να βρούμε έναν τρόπο ώστε η νέα ελληνική κυβέρνηση να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της τρόικας χωρίς να χρειαστεί να αθετήσει προεκλογικές υποσχέσεις. Κάτι σαν τετραγωνισμό του κύκλου δηλαδή.

Πριν από το δείπνο δόθηκε μια συνέντευξη Τύπου, στο πλαίσιο της οποίας ο Τσίπρας κι εγώ προσφέραμε ένα μικρό επικοινωνιακό έργο τέχνης: φιλικό, προσηνές ύφος και οι δύο, καμία υπαναχώρηση από κανέναν απ’ τους δύο. Οι διαφορές ήταν μεγάλες, το ίδιο και η βούληση να βρεθεί λύση στο αδιέξοδο».

Διαπραγμάτευση και δημοψήφισμα

Λίγο πριν από τη λήξη του κρίσιμου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα τέλη Ιουνίου του 2015, η Μέρκελ του ζητάει να κάνει αποδεκτή την πρόταση των δανειστών για να λήξει η πολύμηνη κρίση με την ελληνική κυβέρνηση. «Και τι σκοπεύεις να κάνεις τώρα;» ρωτάει η Μέρκελ τον Τσίπρα. «Θα πάρω αμέσως το αεροπλάνο για Αθήνα και θα συσκεφτώ με το Υπουργικό μου Συμβούλιο για το τι θα κάνουμε» της απάντησε.

«Έμεινα με το στόμα ανοιχτό. Έκανα τον γύρο του τραπεζιού και πλησίασα τον Ολάντ. Ήταν κι εκείνος έκπληκτος. Και οι δυο μας, όπως άλλωστε και οι άλλοι, είχαμε αποκομίσει σαφώς την εντύπωση πως ο Τσίπρας είχε αποδεχτεί το αποτέλεσμα των νυχτερινών διαπραγματεύσεων» θυμάται η καγκελάριος. «Επέστρεψα στον Τσίπρα και τον ρώτησα: “Και τι φαντάζεσαι πως θα προκύψει από τις διαβουλεύσεις;”». «Δεν ξέρω» απάντησε ο Τσίπρας. «Πότε θα ξέρεις;» επέμεινε η Μέρκελ. «Αυτό θα σου το πω σήμερα, νωρίς το βράδυ» ήταν η απάντηση του τότε πρωθυπουργού.

Ύστερα έσκασε η κεραμίδα του δημοψηφίσματος, για το οποίο ο Τσίπρας ενημέρωσε την καγκελάριο ότι η θέση του θα ήταν αρνητική στην ευρωπαϊκή πρόταση. «Απ’ όλα τα τηλεφωνήματα που έχω κάνει ποτέ στην πολιτική μου ζωή, αυτό εδώ μου επιφύλαξε ίσως τη μεγαλύτερη έκπληξη. Προς στιγμήν ο Ολάντ κι εγώ μείναμε άφωνοι» εξομολογείται η Μέρκελ.

Για να μην τα πολυλογούμε, εν τέλει η ανάμνηση της τότε καγκελαρίου από τον Τσίπρα ήταν θετική. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η σύνοδος κορυφής της 12ης Ιουλίου, όπου όλα «ήταν διαφορετικά».

«Το δημοψήφισμα ήταν πια παρελθόν. Το πρωί συμφωνήσαμε στα βασικά σημεία ενός τρίτου προγράμματος διάσωσης με χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Χάριν ευχέρειας στις διεξοδικές διαπραγματεύσεις για το πρόγραμμα αυτό τις επόμενες ημέρες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε στην Ελλάδα ένα δάνειο – γέφυρα. Στις 19 Αυγούστου 2015 η Μπούντεσταγκ ψήφισε υπέρ του νέου ελληνικού προγράμματος».

Στην Ελλάδα ο καβγάς συνεχίζεται για εκείνο το πρώτο επτάμηνο της διακυβέρνησης του Τσίπρα. Η Μέρκελ πάντως έχει βγάλει το (θετικό) συμπέρασμά της…