Ο μανδύας των εκλογών, που ντύνει το πολιτικό σκηνικό κάθε φορά που μια δημοσκόπηση βλέπει το φως της δημοσιότητας, κρύβει συνήθως το σπριντ που συνεπάγεται μια σειρά κρίσιμων πολιτικών ζητημάτων, ενίοτε καθοριστικών για το διεθνές προφίλ της χώρας.
Η σειρά της Ελλάδας την 1η Ιουλίου 2027, και για έξι μήνες, να αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης θεωρείται ένα από αυτά στην τρέχουσα συγκυρία, κυρίαρχο μάλιστα, καθώς συνδέεται άμεσα με τον χρόν0 διεξαγωγής των εθνικών εκλογών – τοποθετημένων από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό στο φάσμα της άνοιξης του 2027.
Η ανάληψη της προεδρίας σε χρόνο εκλογών αυξάνει αυτομάτως τις ανησυχίες, καθώς –με βάση τουλάχιστον τα σημερινά ποσοστά των δημοσκοπήσεων– είναι προφανές το ενδεχόμενο της κάλπης δεύτερη, ίσως και τρίτη φορά.
Ο νεκρός χρόνος ανάμεσα στις πιθανές εκλογικές αναμετρήσεις δεν θεωρείται σύμμαχος της προετοιμασίας για τον προγραμματισμό των εργασιών. Δεν ζούμε άλλωστε σε χώρα όπου οι λειτουργίες των θεσμών διαχωρίζονται από τα πρόσωπα. Πιθανή απόκλιση από τα ούτως ή άλλως σφιχτά χρονοδιαγράμματα, την οποία συνεπάγεται η προσπάθεια σχηματισμού κυβερνητικής πλειοψηφίας, θα μεταφραζόταν σε μικρό –έως μεγάλο– Βατερλώ, οργανωτικά μιλώντας πάντα.
Σε απλά ελληνικά, για να πάνε όλα καλά, η 1η Ιουλίου 2027 θα πρέπει να βρει την προεδρεύουσα χώρα με κυβέρνηση ορκισμένη, με ψήφο εμπιστοσύνης από το Κοινοβούλιο. Ο πήχης είναι βεβαίως ψηλά, ο εκλογικός νόμος δεν αλλάζει, με βάση τις επανειλημμένως διαβεβαιώσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη, το όριο αυτοδυναμίας του πρώτου κόμματος αγγίζει το 38%, ως εκ τούτου ευθέως αναλόγως ψηλά είναι και ο κίνδυνος για την προεδρία της ΕΕ.
Ζυμώσεις και επαφές
Είναι σύνθετο το πού θα στοχεύσει κάθε φορά η προεδρία. Εκαστο κράτος-μέλος πρέπει και να «κλειδώσει» θέματα-εκκρεμότητες μόλις πάρει τη σκυτάλη στα χέρια του από το αμέσως προηγούμενο, αλλά και να αφήσει το στίγμα του, με νομοθετικές πρωτοβουλίες σε ενωσιακά ζητήματα.
Οι προτεραιότητες της ελληνικής προεδρίας έχουν αρχίσει ήδη να αποτελούν αντικείμενο ζυμώσεων – διαβουλεύσεων εντός και εκτός συνόρων, τόσο σε επίπεδο ευρωπαϊκών οργάνων όσο και με τις αρχές της Λιθουανίας, που θα έχει την προεδρία πριν από την Ελλάδα. Παραδοσιακά την οργάνωση της προεδρίας έχουν το υπουργείο Εξωτερικών σε συνεργασία με το γραφείο του Πρωθυπουργού, με πλείστους όσους –έλληνες– συνεργάτες στο ευρωπαϊκό σκηνικό.
Ο Πρωθυπουργός έχει μάλιστα ήδη ενημερωθεί, κατά το ταξίδι του στις Ηνωμένες Πολιτείες με αφορμή τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για τη Γάζα, από τον κύπριο πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη για τις προτεραιότητες της κυπριακής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, το πρώτο εξάμηνο του 2026.
Την ίδια στιγμή, στο υπουργείο Δικαιοσύνης συζητείται η θέσπιση δυο Επιτροπών, υπό την αιγίδα των οποίων θα τεθούν τα θέματα της προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ: μία για τα ακανθώδη νομικά ζητήματα και τις πρωτοβουλίες που θα ληφθούν, και οι οποίες θα περάσουν από τον θώκο της Δικαιοσύνης, και μία για τα τεχνικά-διαδικαστικά ζητήματα. Η πρώτη θα απαρτίζεται από νομομαθείς, π.χ. ανώτατους δικαστές και μυημένους στα ευρωπαϊκά ζητήματα, και η δεύτερη από υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου.
Σε κάθε περίπτωση, εγκαταλείπεται η πεπατημένη της ενιαίας Επιτροπής, όπως αυτή λειτούργησε στην ελληνική προεδρία του 2014.
Το στοίχημα του προϋπολογισμού
Ποια θα είναι, όμως, η ατζέντα;
Γνώστες των ευρωπαϊκών ζητημάτων εκτιμούν ότι δεν αποκλείεται να απασχολήσει και την ελληνική προεδρία ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ, τον οποίο έχει παρουσιάσει η Κομισιόν από το καλοκαίρι. Πρόκειται για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, που καλύπτει την περίοδο 2028-2034, με αξία που ανέρχεται σε σχεδόν δύο τρισ. ευρώ, και στόχο μια «ανεξάρτητη, ευημερούσα, ασφαλή και ακμάζουσα» Ευρώπη.
Βασισμένος σε τέσσερις (αντί επτά, όπως στο παρελθόν) πυλώνες, ο προϋπολογισμός δίνει ιδιαίτερη έμφαση μεταξύ άλλων στην άμυνα και την ψηφιακή πολιτική, ενώ ενοποιεί τα υφιστάμενα Ταμεία, και αντικαθιστά πολυπληθή υφιστάμενα προγράμματα με πολύ λιγότερα
Η Κομισιόν προτείνει Κανονισμό, στο πλαίσιο του οποίου συνδέει πληρωμές – χρηματοδοτήσεις με ορόσημα – στόχους, έχοντας βασικές μεταρρυθμίσεις στον ορίζοντα, θέτει οριζόντιους μηχανισμούς παρακολούθησης και υλοποίησης για τα ποσά που θα εκταμιεύει, καθιερώνει κοινούς κανόνες επίδοσης.
«Οι διαβουλεύσεις για τον προϋπολογισμό κρατούν συνήθως δυο χρόνια», τονίζουν οι ίδιες πηγές. «Μια από τις προϋποθέσεις θετικής έκβασης της ιστορίας αυτής είναι η επίτευξη συμφωνίας για νέες πηγές εσόδων – ίδιων πόρων (πχ. από φορολογία σε πλείστους τομείς). Και πάντως, την 1η Ιανουαρίου του 2028, τόσο στις Βρυξέλλες, όσο και στα κράτη μέλη, θα πρέπει να είναι όλα έτοιμα να λειτουργήσουν. Παράμετρος που καθιστά την ελληνική προεδρία κρίσιμη, πόσο μάλλον όταν κινδυνεύει η χώρα να μην έχει κυβέρνηση την περίοδο εκείνη».
Στην Ελλάδα αναλογεί «καυτή πατάτα», με άλλα λόγια. Σε χρονική συγκυρία στρυφνή, διεθνώς. Με διαρκές εκκρεμές της Ε.Ε. με την Ουάσιγκτον, και πάντα στη σκιά της «απειλής» Πούτιν. Δεν έχουν περάσει εξάλλου παρά λίγες μέρες, από τις δηλώσεις του Αντόνιο Κόστα, προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με τις οποίες επεσήμαινε «όταν μιλάμε για ασφάλεια, το πρώτο που έρχεται στο νου είναι τα ανατολικά σύνορα και η απειλή της Ρωσίας».
Ευκαιρία ή «κατάρα η προεδρία, σημασία έχει ότι η χώρα θα έχει ξανά την ευκαιρία να αποδείξει ότι «μπορεί», το 2040.
Οι μύθοι
Είναι η έκτη φορά που η δική μας χώρα αναλαμβάνει την προεδρία, μετά την προσχώρησή της στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1981. Η σειρά κάθε κράτους έρχεται ανά δεκατριάμισι χρόνια – η τελευταία για εμάς ήταν το 2014.
Το σύστημα της εκ περιτροπής προεδρίας ανάγεται στις απαρχές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Κάθε έξι μήνες, ένα κράτος μέλος γίνεται πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ και συμβάλλει στη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της νομοθετικής διαδικασίας στους κόλπους της. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα παίρνει τη σκυτάλη από τη Λιθουανία (η οποία θα έχει την προεδρία το πρώτο εξάμηνο του 2027) και θα επιχειρεί τον συντονισμό της τόσο με την προκάτοχο όσο και με τη χώρα που ακολουθεί (το πρώτο εξάμηνο του 2028), εν προκειμένω την Ιταλία.
Τα κράτη μέλη που ασκούν την προεδρία συνεργάζονται στενά μεταξύ τους, κατά ομάδες των τριών, τη λεγόμενη «τριάδα των προεδριών» – το συγκεκριμένο σύστημα καθιερώθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2009. Η τριάδα αυτή καθορίζει μακροπρόθεσμους στόχους και εκπονεί κοινό θεματολόγιο, στο οποίο προσδιορίζονται τα κυριότερα ζητήματα που θα εξεταστούν από το Συμβούλιο σε βάθος 18μηνης περιόδου. Με βάση το συγκεκριμένο πρόγραμμα, καθένα από τα τρία κράτη καταρτίζει το δικό του αναλυτικότερο εξαμηνιαίο πρόγραμμα.
Οσοι υποβαθμίζουν την άσκηση των συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων, κάνουν μεγάλο λάθος. Η Ευρώπη δεν παύει να επισημαίνει ότι δεν πρόκειται, απλώς, για συμβολικό ρόλο και πάντως δεν συνδέεται μόνον με έναν πολιτικό ηγέτη/ηγέτιδα, αλλά με την οντότητα της χώρας. Κρούει κάθε φορά τον κώδωνα του κινδύνου, μη διστάζοντας να δηλώσει επισήμως ότι το έργο της προεδρίας έχει άμεσο αντίκτυπο στη ζωή 440 εκατομμυρίων ανθρώπων, αφού ουδείς τομέας μένει ανεπηρέαστος: η ενιαία αγορά, το περιβάλλον, η ασφάλεια, ο ενεργειακός εφοδιασμός της Γηραιάς Ηπείρου.
Ακολουθήστε το Protagon στο Google News