- Οι τουρίστες είναι επιτιθέμενοι, οι ντόπιοι διχασμένοι και οι μετανάστες παρίες και ηττημένοι στη νέα ελληνική πραγματικότητα.
Γιάννης-Ορέστης Παπαδημητρίου
Έχουν περάσει πλέον αρκετά χρόνια απ’ το 2019, όταν οι Εκδόσεις Ψηφίδες κυκλοφόρησαν σε μία προσεγμένη έκδοση στα ελληνικά τη μελέτη που είχε γράψει δεκαετίες πριν η αμερικανίδα φιλόσοφος Σούζαν Μπακ-Μορς, μία από τις πλέον γοητευτικές σκέψεις και πέννες του ύστερου 20ου και πρώιμου 21ου αιώνα, για τη μετάλλαξη του μικρού κρητικού χωριού το οποίο επισκέφθηκε ξανά και ξανά, από έτος σε έτος και από θέρος σε θέρος (εξου και θέρετρο) τη δεκαετία του ‘70.
Μία σπάνια διανοητική εντιμότητα, αποκαλυπτική της μετέπειτα πορείας της συγγραφέως, διατρέχει τις σελίδες της εργασίας, απεγκλωβίζοντας τη συγγραφέα από τις ανέξοδες τύψεις. Γιατί μπορεί η επιστήμων Σούζαν Μπακ-Μορς να έχει τη διαύγεια, τη συγκρότηση, αλλά και την ανάγκη να μιλήσει για τον τρόπο με τον οποίο ο μικρός και ασήμαντος Μύρτος αλλάζει μέσω του τουρισμού, αλλά δεν ξεχνάει το βασικό πρόβλημα: ο «τουρισμός», αυτή η ανεξέλεγκτη δύναμη που ξηλώνει τα πάντα στον μικρό της παράδεισο, δεν είναι κάτι μακρινό σε εκείνη· αντίθετα, στο σύμπαν του Μύρτου φέρει το όνομά της ίδιας με φωτεινή επιγραφή.
Μάλιστα, το βασικότερο εύρημα της Μπακ-Μορς για τον τουρισμό τη φέρνει στο επίκεντρο του φαινόμενου, καθώς η μεγάλη αντίφαση που βρίσκει να τον διέπει είναι ότι ως μηχανισμός είναι καταδικασμένος να καταστρέφει τους τόπους που ο ίδιος έχει καταστήσει ελκυστικούς. Κοινώς, ο τουρισμός έχει ημερομηνία λήξης που καθορίζεται μόνο από την ένταση της αδηφαγίας του.
Σημαντική είναι δε και η διαπίστωση ότι ο ντόπιος, ο τουρίστας και ο μετανάστης υπάρχουν σε ένα τρίγωνο ανισομερούς δυναμικής: ο τουρίστας υπάρχει επειδή το εισόδημα του έχει μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη στον προορισμό των διακοπών αντί για τη χώρα προέλευσης, ο ντόπιος είναι αυτός που αναβαθμίζεται οικονομικά με τίμημα την αλλοτρίωσή του, ο δε μετανάστης που βασικά κυνηγάει εργασία -και συχνά θα τη βρει στην «αναπτυξιακή» δυναμική του τουρισμού είναι ταυτόχρονα παρίας και ηττημένος.
Αν και το συγκεκριμένο πόνημα της Μπακ-Μορς θα ήταν γενικότερα ικανό να στοιχειώσει όλη τη χώρα (αν δεν το εμπόδιζε ο απροσπέλαστος τίτλος «Σημειολογικά Όρια και Πολιτικές του Νοήματος» με τον οποίον κυκλοφορεί), αναπόφευκτα επανέρχεται με μεγαλύτερη ακόμα επικαιρότητα τις μέρες που διανύουμε, ενός θερμού Ιουλίου του 2025.
Είδαμε άλλωστε τους μετανάστες κρατούμενους στο λιοπύρι της Κρήτης να γίνονται αντικείμενο χλεύης από την ακροδεξιά -αναπτερωμένη και μονίμως κεφάτη αυτά τα τελευταία χρόνια του «φιλελευθερισμού»- η οποία άλλοτε γεμίζει τα σχόλια των κοινωνικών δικτύων με την αγανάκτησή της που αυτοί οι άνθρωποι αναπνέουν ακόμα και άλλοτε δέχεται να της ανατεθεί να φορέσει κουστούμι και να συμμετέχει στο υπουργικό συμβούλιο εν είδει ποσόστωσης DEI του τραμπισμού.
Την ίδια στιγμή, είδαμε να εισβάλλουν στα ρεπορτάζ ξενοδόχοι, επιμελητήρια, επιχειρηματίες, τοπικοί προύχοντες και ακαθορίστου ιδιότητας φασίστες να δηλώνουν την ανησυχία τους για την πορεία της τουριστικής σεζόν, λες και μερικές εκατοντάδες ή και χιλιάδες ανθρώπων σε ανάγκη είναι το πρόβλημα και όχι τα ίδια τα 5-6 εκατομμύρια τουριστών που υποδέχεται ετησίως η Κρήτη και στα οποία παραδίδει συνήθειες, έθιμα, κοινότητες, σπίτια, τοπία και ό,τι άλλο επιθυμήσει να αγοράσει το δολάριο, το ευρώ (το καλό, το κεντροευρωπαϊκό), η λίρα ή το σεκέλ.
Ταυτόχρονα, βλέπουμε μέσα από αναλογίες, που θα ήταν τερατώδεις, αν δεν ήταν τόσο πρόδηλα τυχοδιωκτικές, να βαφτίζονται «τάγματα εφόδου» οι χθεσινοί διαδηλωτές του Ρουβίκωνα που βγήκαν ομαδικά στις τουριστικές γειτονιές της Αθήνας, όχι για κάποια «έφοδο», αλλά με σκοπό να δείξουν την αντίθεσή τους στα συσσωρευμένα πλέον περιστατικά επιθετικότητας από ισραηλινούς τουρίστες ενάντια σε όποιον τύχει να φοράει κάτι που δηλώνει αλληλεγγύη προς την Παλαιστίνη.
Βλέπουμε μεγαλεπήβολα πολυμετοχικά επενδυτικά σχέδια μετάλλαξης ολόκληρων περιοχών, την ίδια στιγμή που χτίζεται η «μηδενική ανοχή» κατά των μεταναστών με όλο και πιο ανοιχτή περιφρόνηση για το καθεστώς του διεθνούς δικαίου. Και σιγά-σιγά, φτάνουν οι ίδιοι οι άνθρωποι που στήριξαν αυτόν τον καθολικό μετασχηματισμό ως μία υπόσχεση «εκσυγχρονισμού», να συνειδητοποιούν τη γενικευμένη αποκτήνωση που αυτός παρήγαγε και η οποία ήδη κάνει τα πρώτα της βήματα προς τη βία.
Κάπου εκεί, στο διαλυμένο τοπίο μιας κοινωνίας σε εσωτερικό πόλεμο, είναι που μπορούμε να ανακαλέσουμε την Μπακ-Μορς και να διαπιστώσουμε ότι πέρα από τα χρήματα του τουρισμού που τα χαίρονται αυτοί οι λίγοι ντόπιοι που τα παίρνουν, η καταστροφή έχει ήδη επέλθει: οι κοινωνικές σχέσεις διαβρώθηκαν και σιγά-σιγά θα ακολουθήσει ο μαρασμός.
Πηγή: in.gr